عيد کمال دين . سالروز اتمام نعمت و هنگامه اعلان وصايت و ولايت

امير المومنين عليه السلام

بر شيعيان و پيروان ولايت خجسته باد

جاده خواف -زوزن یکی از پرتردد ترین جاده هاو در عین حال یکی از ضایع ترین جاده ها کشور می باشد که به لطف مسئولین شهرستان در هر مدت زمانی مردم بیچاره منطقه را به کام مرگ یا خسارت مالی می کشد که نمونه تصاویر مشاهده شده در اردیبهشت سال 92 گرفته شده است ، وای، ....

از ویژگیهای دیگر این جاده عرض کم ، کیفیت پایین آسفالت به حدی که چاله چوله های ایجاد شده مردم را به تنگ آورده و لاستیک فروشان را خوشحال کرده ، وجود پلهای بی مصرف متعدد ، حجم زیاد ترددهای وسایل نقلیه سنگین می باشد

ملک زوزن را خواجه ای بود کريم النفس ، نيک محضر که همگنان را در مواجهه خدمت کردی ، و در غيبت نکويی گفتی. اتفاقا ازو حرکتی در نظر سلطان ناپسند آمد . مصادره فرمود و عقوبت کرد و سرهنگان ملک به سوابق نعمت او معترف بودند و به شکر آن مرتهن . در مدت توکيل او رفق و ملاطفت کردند ی و زجر و معافيت روا نداشتندی.

صلح با دشمن اگر خواهى هرگه كه تو را

در قفا عيب كند در نظرش تحسين كن

سخن آخر به دهان مى گذرد موذى را

سخنش تلخ نخواهى دهنش شيرين كن

آن چه مضمون خطاب ملک بود ا زعهدته بعضی بدر آمد و به بقيتی در زندان بماند . آورده اند که طکی از ملوک ناحی در خفيه پيامش فرستاد که ملوک آن طرف قدر چنان بزرگوار ندانستند و بی عزتی کردند . اگر رای عزيز فلان احسن الله خلاصه به جانب ما التفاتی کند در رعايت خاطرش هر چه تمامتر سعی کرده شود و اعيان اي« ملک به ديدار او مفتقرند و جواب اين حرف را منتظر . خواجه برين وقوف يافت و از خطر انديشيدن و در حال جوابی مختصر چنان که مصلحت ديد برقفای ورق نبشت و روان کرد. يکی از متعلقان واقف شد و ملک را اعلام کرد که فلان را که حبس فرمودی با ملوک نواحی مراسه دارد . ملک بهم برآمد و کشف اين خبر فرمود قاصد را بگرفت و رسالت بخواندند . نبشته بود که حسن ظن بزرگان بيش از فضيلت ماست و تشرطف قبولی که فرمودند بنده را امکان اجابت نيست بتحکم آنکه پرورده نعمت نعمت اين خاندان است وبه اندک مايه تغير با ولی نعمت بی وفايی نتوان کرد چنانکه گفته اند :

آن را كه به جاى تو است هر دم كرمى

عذرش بنه ار كند به عمرى ستمى

ملک را سيرت حق شناسی او پسند آمد و خلعت و نعمت بخشيد و عذر خواست که خطا کردم تو را بی جرم و خطا آزردن. گفت : ای خداوند بنده درين حالت مر خداوند را خطا نمی بيند. تقدير خداوند تعالی بود که مرين بنده را مکروهی برسد پس به دست تو اوليتر که سوابق نعمت برين بنده داری و ايادی منت و حکما گفته اند :

گر گزندت رسد ز خلق مرنج

كه نه راحت رسد ز خلق نه رنج

از خدا دان خلاف دشمن و دوست

كين دل هردو در تصرف اوست

گرچه تير از كمان همى گذرد

از كماندار بيند اهل خرد

باعرض سلام وخسته نباشید مدیرت وبلاگ زوزن سیتی اطلاع دوستان میرساند کسانی مایل ب  هم کاری با مدیریت و مجموعه دوستان در جهت معرفی  زوزن و آثار تاریخی زوزن ب ملت ایران هستند و در این راستا  دعوت ب همکاری از وبلاگ نویسان جوان و خلاق واهالی زوزن ب عمل می آورد کسانی که مایل ب هم کاری با ما هستن میتواند با تماس مدیرت وبلاگ  جهت همکاری اقدام کنن
باتشکر .مهدی و رضا خزائی زوزنی

به روایت دکتر شهریار عدل 

زوزن که در روزگار ما آبادی‌ای جز یک روستای کوچک‌ نیست،،در پنجاه کیلومتری‌ جنوب-جنوب غرب خواف و در حدود 200 کیلومتری به خط مستقیم‌ دقیقا در شرق هرات واقع شده است.در نوشته‌های دهه‌های گذشته، هرگاه از زوزن نام برده می‌شود بر آغاز سدهء هفتم هـ ق./سیزدهم م. تأکید می‌گردد؛دورانی که زوزن تحت حکومت ابو بکر بن علی زوزنی، ملک معظّم،بزرگترین فرمانروای آن خطه بوده است‌9.همو است که‌ با تخریب و یا دست‌کاری در آثار مذهبی زمان خودش،بنای عظیم‌ مسجد-مدرسه‌ای با شکوه را آغاز نهاد که امروزه بازمانده‌های آن‌ هنوز سر به آسمان کشیده است ولی با قتل وی،در ماه شوال سال‌ 614 هـ ق./ژانویه 1218 م.10،و رسیدن مغولان در سال 617 ه ق./1220 م.،چرخ چرخید،کار ساختمان مسجد-مدرسه نیمه تمام‌ ماند و زوزن به تدریج اهمیت خود را از دست داد.زوزن،آن شهر کوچک ولی پربار به مرور تبدیل به تلی از ویرانه‌های درهم ریخته شد و تا روزگار ما در بوتهء فراموشی باقی ماند.

به وجود آمدن،تحول و تکوین زوزن نخستین هنوز در پردهء ابهام باقی مانده است.سوزیا،محلی که آررین مورخ بر سر راه اسکندر به سوی کوشان از آن نام برده،می‌توانست نخستین اشاره به‌ آن باشد،ولی این تشخیص مسجل نیست.معدود متخصصان‌ امر،به استثنای یک یا دو نفر آگاه که بقیه از وجود ایشان‌ بی‌اطلاع بوده‌اند،بیشتر به طوس می‌اندیشیده‌اند تا به زوزن.البته باید تأکید کرد که اکثریت ایشان زوزن را نمی‌شناخته‌اند و بنابراین به هیچ‌ وجه نمی‌توانسته‌اند به امکان دیگری بیندیشند.یکی از گویاترین‌ موارد در این باره،نظر ارنست هرتسفلد (Ernst Herzfeld) است. این دانشمند بزرگ،با این که برای بررسی آثار خرگرد در آن روستا به سر می‌برده‌،از وجود زوزن در چند فرسنگی جنوب خرگرد بی‌اطلاع مانده و به آنجا نرفته است.به این جهت جای شگفتی نیست‌ اگر او سوزیا را با طوس یکی دانسته بدون این که به جائی دیگر بیندیشد.آن آگاهان نادر شاید دو کس بیشتر نباشند:یکی ج.م. کینیر (J.M.Kinnier) و دیگری ه.ه.ویلسون (H.H.Wilson) . در هر دو حال،شاید به دلیل کمبود در فهرست اعلام کتب ایشان و عدم‌ اشاره در آن فهارس به زوزن است که پیشنهاد ایشان در مورد یکی داستن زوزن و سوزیا بدون بازتاب مانده است.اولی،کینیر،که‌ دستیار سیاسی سرجان ملکم در ایران در طول جنگهای ناپلئونی بود، به یک جمله اکتفا کرده و بدون ذکر دلیل می‌نویسد که زوزن:«در حال‌ حاضر،بدون اهمیت،سوزیای قدیم است».در مورد نوشتهء شخص دوم،یعنی ویلسون،علاوه بر نقص در فهرست اعلام که در آن‌ نه نامی از طوس برده شده و نه از زوزن و سوزیا،غفلت آلفونس‌ گابریل در کتابشناسی نوشته‌اش نیز مزید بر علت شده است.گابریل‌ در کتاب خود از ویلسون‌ و کار او می‌نویسد ولی در کتابشناسی‌ همان متن به آ.ت.ویلسون A.T.Wilson و کار او را درباره خلیج‌ فارس‌اشاره می‌کند.به هر حال،در شرایط کنونی شناخت ما از مسئله،جدا از قرابت نام بین زوزن و سوزیا و این که،عطف به متن‌ آررین،سوزیا لاجرم پیش از هرات واقع شده،دلیل محکمی که بتوان‌ زوزن را با سوزیا یکی دانست در دست نیست.البته ناگفته نماند که در علم اللغة امکان تبدیل سوزیا به زوزن کاملا وجود دارد.امید است که با رسیدن سطح کاوش به لایه‌های پیش از اسلام،این مسئله دست کم تا اندازه‌ای روشن شود.از آنجا که در حال حاضر مرمت بنا به درستی‌ در زوزن دارای اولویت است و پژوهشها نیز بیشتر در جهت شناخت‌ آثار موجود سامان گرفته،چندان فرصتی برای کاوش و شناسایی‌ قشرهای کهن در دست نبوده است ولی می‌توان متصور شد که‌ تاکنون در یک نقطه به آثاری از دوران پیش از اسلام برخورد شده‌ است.این بازمانده‌ها عبارت است از سه خشت خام بزرگ(«گبری»)که‌زیر یک کف از آجر به اصطلاح«بویه‌ای»بلافاصله در گوشهء جنوب‌ غربی سرداب ایوان غربی(قبله)به دست آمده است(شکل 8،کنار حرف A ).چون تیله‌هایی که روی کف آجری مذکور پیدا شده قابل‌ انتساب به سدهء چهارم هـ ق./دهم م.است و خشت‌های«گبری»نیز از سرداب قدیمی‌تر است،پس شاید بتوان خشت‌ها را دست کم به پایان‌ دورهء ساسانی نسبت داد.چنانچه در آینده این تاریخ‌گذاری نفی شود، باز هم وجود یک آبادی از دورهء ساسانی در مکان فعلی زوزن محتمل‌ باقی می‌ماند.در حال حاضر لااقل سه نشانهء دیگر شواهدی بر این‌ مدعا است:نخست آن که یک باور کهن منشأ زوزن را به بنای یک‌ آتشکده مربوط می‌دانسته‌؛دیگر این که به آفرید پیامبر که به‌ تحریک مغ‌ها در سال 131 هـ ق./749 م.به دستور ابو مسلم کشته شد، اهل زوزن بوده‌(بنابراین لااقل از اواخر عصر ساسانی محلی در این مکان وجود داشته)،و بالاخره،سکه‌هائی از آن دوره به زوزن‌ منتسب است‌،هرچند که برخی در این انتساب شک‌ کرده‌اند

این بنا درمیانه شهر زوزن کهن و دشت وسیع آن  نزدیک مرز کنونی ایران و افغانستان که در دوران گذشته از آبادی های خرم و آبادان به شمارمی رفت واقع است.بنایی عظیم و به یادگار مانده از دوران اوج معماری ایران شاهکار دوایوانی که .ایوانی در بخش شرقی و ایوانی دیگر آن  در بخش غربی قرار دارد، مسجد تاریخی زوزن با پلان دو ایوانی بنا شده و اولین معماری دو ایوانی در وادی خراسان می باشد. امروزه این بنا گرچه وضعیت خوبی ندارد ولی آنچه از ایوانها و تزئینات آن باقی مانده است می توان به شکوه و عظمت بی مانند آن در دوران آبادانی آن اشاره نمود.مسجد دارای کتیبه های آجری و کاشی های زیبا می باشد که در ایوانهای آن خصوصا ایوان جنوبی زیبآفرینی کده است. و جزء اولین بناهایی است که با کاشی فیروزه ایو تلفیق با آجر ساخته شده است. در ایوان جنوبی مسجد منبری از آجر و کاشی فیروزه ای با نقوش بسیار زیبا به چشم می خورد. با توجه به کتیبه های آن که در کاوش های باستان شناختی بدست آمده است سال شکل گیری بنا 600ه ق ( تا 616 ه ق )می باشد یعنی تقریبا  بیست سال قبل از حمله مغول ها خودنمایی کرده است.بنای مذکور به دستور قوام الدین موید الملک  ابوبکر بن علی زوزنی در دوره خوارزمشاهی شکل گرفته است .ساخت بنا با یورش مغولان به اتمام نرسید ودر زمان ما هم توجهی به آن نگردید

بدون شرح؟

همانطور که گفتیم این مسجد در 6۰ کیلومتری جنوب غربی شهر خواف ،در روستای زوزن واقع شده است . مسجد ملک زوزن از مساجد دو ایوانی به سبک خراسانی است و تاریخ بنا در کتیبه آجری  سمت چپ ایوان قبله مشهود می باشد که تاریخ ربیع الاول سال 615  هجری قمری در آن خوانده می شود . پلان بنا دو ایوانی است و ایوان ها  در جهات شرق و غرب ساخته شده اند . ایوان غربی در ابعاد بزرگ تر و دارای تزئیناتی با تلفیق آجر و کاشی  به رنگ های فیروزه ای  و با  طرح هندسی می باشد که در قاب بندی های بزرگ  آجری اجرا شده است . این ایوان فاقد طاق بوده و طاق  پایه های ایوان غربی آن فرو ریخته است . در طرفین این ایوان ستون هایی به جا مانده که نمایانگر وجود شبستانی در گذشته در این محل می باشد .ایوان دو طبقه بوده و در هر طرف دارای سه دهنه طاقدار است که ورودی به سمت شبستان ها محسوب می شده و طبقه دوم حالت غلام گردش دارد . زیر این ایوان آثار پنج پایه ستون مستطیل و چهار پایه ستون مدور دیده می شود . در دیواره داخل ایوان محل محراب وجود دارد که از محراب اولیه اثری وجود ندارد .
 در بالای محل محراب و در بخش پاطاق ، آثار تزئینات بسیار نفیسی از کاشی فیروزه ای و لاجوردی به زمینه آجر وجود دارد که در قاب های مستطیل و دایره ای اجرا شده اند و در وسط آن ها یک دایره  آجری با کتیبه ای از کاشی ملاحظه می شود . در قسمت چپ محل محراب ، ورودی راه پله به سمت بالا مشهود است .در سمت شمال این ایوان ( غربی )  محراب دیگری در جریان حفاری از زیر خاک خارج شد که احتمالاً مربوط به مسجد قبلی می باشد که در این محل وجود داشته است .
استنباط گروه با توجه به تزئینات و گچبری های این محراب  بر این است که این محراب در قرن ششم یا هفتم  ساخته شده و پس از ویرانی مسجد و این محراب ، مسجد جدیدی در دوره ایلخانان در این محل ساخته اند . محراب مزبور از گچ بوده و دارای کتیبه ای در حاشیه مستطیل شکل آن با زمینه آبی رنگ می باشد و در زیر آن نقوش اسلیمی و فرو رفتگی داخل محراب دیده می شود . در بالای فرورفتگی محراب ، کتیبه ای اجرا شده است و در قوس بالایی این فرو رفتگی نیز آثار کتیبه دیگری مشهود است .دو ستون نما در طرفین فرورفتگی دیده می شود که آسیب دیده اند . در بالای محراب نیز تزئینات اسلیمی در پیشانی اجرا شده که آسیب  دیده اند .
در بین دو ایوان فضای خالی دیده می شود که احتمالاً صحن مسجد بوده و  امروزه در آن اتاقکی جدید ساخته اند و کاشی های مربوط به مسجد و حفاری محل را در آن نگهداری می کنند و نگهبانان و کارگران مرمتگر بنا در آن استراحت می کنند . ایوان شرقی نیز به قرینه ایوان غربی و با ابعاد کوچکتر اجرا گردیده که در طرفین چپ و راست داخل آن طاق برای ورود به شبستان ها تعیبع شده که امروزه از شبستان های مزبور اثری باقی نیست . در بخش جلوی این ایوان از بیرون آثار تزئینات آجری با نقوش هندسی و کاشی های فیروزه ای دیده می شود و داخل ایوان نیز مقرنس آجری  با  تزئینات  کاشی  به طرح لوزی و به رنگ فیروزه ای اجرا شده است .
سفال هایی که در این مسجد به دست آمده دارای لعاب کاملاً ایلخانی و مشابه سفال ها و کاشی های سلطانیه می باشد . وجود این کاشی ها موید همان نظریه مطرح شده در مورد بنا می باشد .
دونالد ویلبر در صفحه 114 کتاب معماری ایران در عصر ایلخانی به این بنا اشاره کرده است و علی رغم این که از آن بازدید نکرده است ، در مورد این بنا می نویسد:«دیوارهای یک ایوان بزرگ و به علاوه بازمانده های خرابه یک ایوان دیگر می رساند که زمانی مسجدی بزرگ با تزئینات مجلل در آن جا وجود داشته است.در اطراف خرابه های این مسجد ، انبوه خاک و خشت شهری است به نام زوزن ، که از بین رفته ، ولی در زمان سابق یکی از سه مرکز عمده این ناحیه بوده است. آندره گدار که در سال 1940 از این محل دیدن کرده و نام آن را زازن ترجمه کرده است نقشه ای از آن و عکس هایی از تزئینات کاشی کاری و سفالی جالب آن و شرح بنا را برای اولین بار منتشر کرده است.گدار پس از ثبت تاریخ موجود که 616 هجری قمری برابر با 1219 میلادی می باشد ، اظهار عقیده می کند که نوع نقشه و خصوصیات تزئینی مسجد تقلیدی از ساختمان های قرن 12 میلادی استان خراسان است .
این مسجد در سال 615 هجری قمری  به دستور ابوالموید  ابوبکرعلی الزوزنی ملک زوزن دوران سلطنت علاالدین محمد خوارزمشاه بنیاد گردیده و تنها اثر معماری شهر زوزن است که پس از حمله مغول برجای مانده است . مسجد فعلی بر روی خرابه های مسجد قبلی احداث شده و پس از مرگ ملک زوزن با حمله مغول نیمه تمام مانده است .

شهری درکه در زیر خاک مدفون شد

بدون شرح

فرماندار شهرستان خواف استان خراسان رضوی با اشاره به خسارت وارد شده در اثر زلزله صبح امروز به مسجد ۸۰۰ ساله ملک زوزن گفت: ستون ایوان شمالی مسجد ملک زوزن در اثر زلزله دچار خسارت شد.

عبدالعلی جغتایی، فرماندار شهرستان خواف استان خراسان رضوی از وارد شدن خسارت به مسجد ملک زوزن بر اثر زلزله پنج ریشتری ساعات اولین امروز خواف خبر داد و به خبرنگار شبستان گفت: مسجد ملک یکی از مساجد تاریخی استان بوده است که با قدمتی 800 ساله در آستانه ثبت جهانی بود و زلزله به این شهرستان ستون ایوان شمالی مسجد ملک زوزن را دچار خسارت کرد.

وی با اشاره به اینکه گزارش های اولیه کارشناسان نشان می دهد که به دلیل بزرگی زلزله خسارت های جزئی به این مسجد و دو مورد از آثار تاریخی این شهرستان وارد شده است، ادامه داد: ستاد بحران شهرستان خواف در همان ساعت اولیه زلزله در این شهرستان تشکیل شد و طبق گزارش های واصله تاکنون به جز خسارت های مالی جزئی خبری از خرابی شدید و یا تلفات جانی به خاطر زلزله در سطح شهرستان نبوده است.

وی افزود: زمین لرزه 5.4 ریشتری بامداد امروز که حدود ساعت 2و 30 دقیقه اتفاق افتاد دو پس لرزه شدید داشت که یکی 3.5 و دیگری 4 ریشتر بود و دهیاران، بخشداران و همچنین اعضای شوراهای شهر و روستایی خواف برای بررسی مناطق تحت پوشش خود اعزام شدند و در حال بررسی میزان دقیق خسارت های احتمالی هستند و طبق برآوردهای اولیه خسارت وارد شده به این مسجد و دو اثر تاریخی بیش از 300 میلیون ریال بوده است که پس از بررسی های دیگر میراث فرهنگی در راستای جبران خسارات وارد شده عمل می کند.

 وی ادامه داد: اثر تاریخی مسجد ملک زوزن نیز که در دشت خواف قرار دارد متعلق به قرن هفتم هجری است.

تاکنون در سطح شهر خواف 200 اثر تاریخی شناسایی شده که از این تعداد 89 اثر به ثبت ملی رسیده و تنها دو اثر کاندیدای ثبت جهانی هستند که شامل آسباد نشتیفان و مسجد ملک زوزن است.

عملیات بازسازی مسجد ملک زوزن به زودی آغاز می شود

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خواف با اشاره به آغاز بازسازی مسجدملک زوزن در آینده نزدیک گفت: میزان خسارات وارده به این مسجد بر اثر زلزله ۱۰۰ میلیون تومان برآورد شده است.

علی محمدی، سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خواف استان خراسان رضوی با اشاره به میزان خسارات وارد شده به مسجد ملک زوزن این شهرستان در اثر زلزله به خبرنگار شبستان گفت: این مسجد در زلزله اخیر حدود 15درصد آسیب دید.

وی افزود: خوشبختانه آسیب دیدگی این مسجد جدی نبوده و با تخصیص اعتبارات لازم به زودی بازسازی اساسی مسجد و بناهای آسیب دیده آغاز می شود ضمن اینکه بازسازی مقدماتی آن از چند روز گذشته آغاز شده است.

وی میزان آسیب دیدگی مسجد ملک زوزن را جزئی دانست و گفت: میزیان آسیب دیدگی این مسجد بین 10 تا 15 درصد است و باید مرمت و بازسازی آن مورد توجه قرار گیرد چرا که این مسجد با قدمت 800 ساله یکی از آثار تاریخی کشور محسوب می شود.

محمدی با اشاره به اینکه میزان خسارات وارد شده به این مسجد در مرحله اول توسط کار شناسان حدود 100 میلیون تومان اعلام شد و تصریح کرد: این مبلغ تامین اعتبار شده و به زودی عملیات بازسازی این مسجد تاریخی پس از  انجام مراحل مقدماتی آغاز می شود.

اثر تاریخی مسجد ملک زوزن که در دشت خواف قرار دارد متعلق به قرن هفتم هجری است که با قدمتی 800 ساله در آستانه ثبت جهانی است و زلزله به این شهرستان ستون ایوان شمالی مسجد ملک زوزن را دچار خسارت کرد.
پایان پیام/